Houtsoorten

In principe is elke houtsoort te gebruiken voor het houtdraaien. Wel is het zo dat de ene soort makkelijker te draaien is dan de andere, terwijl ook het uiterlijk van het gedraaide hout een grote rol kan spelen. Er zijn soorten die nauwelijks een tekening en of kleur vertonen terwijl andere juist uitblinken in hun tekening en kleur.

Ook hier is alles weer een kwestie van smaak. Niet alleen van smaak maar ook van handigheid. Op een demodag van Radius hoorde ik een paar houtdraaiers praten over eikenhout, zij waren van mening dat dat niet te draaien viel. Ik ben er van overtuigd dat veel collega houtdraaiers dat niet met hen eens zullen zijn. Scherp gereedschap is bij houtbewerking altijd een eerste vereiste en bij het houtdraaien vraagt ook eikenhout daar nadrukkelijk om. Eikenhout heeft zo zijn nukken bij het draaien en soms ook achteraf, maar het is zeker goed te draaien en het resultaat is m.i. erg mooi, de spiegel van eikenhout is beroemd, de kleurschakeringen kunnen enorm verschillen en de mergstralen zijn best bijzonder te noemen.

Van elke houtsoort kunnen we zo wel een boom opzetten, maar dat was ik eigenlijk niet van plan met dit hoofdstuk. Hieronder staat een schema met een groot aantal houtsoorten die draaiers graag gebruiken en die meestal in Nederland ook wel te krijgen zijn. Er zijn beslist meer soorten te noemen en per soort is er vaak ook veel meer te vertellen over de eigenschappen en verschijningsvormen. Er is echter getracht het enigszins beperkt en overzichtelijk te houden. Niet opgenomen zijn de diverse houtsoorten die we in onze siertuinen aan kunnen treffen. Het is altijd de moeite waard om het hout van Rhododendron, Hulst, Goudenregen, het hout van fruitbomen en natuurlijk ook van sierfruit, is vaak van hele hoge kwaliteit, zeker de moeite waard te bewaren en te drogen. Het is prima draaihout en soms ongelooflijk mooi.
Met name het hout van de diverse Sorbus soorten, lijsterbes, is een prima, fijne harde,dichte houtssoort. Het heeft kwaliteiten vergelijkbaar met buxus.

Deze houtsoorten kunnen we uitstekend nat draaien of we moeten het geduld opbrengen om het jaren te laten drogen. Willen we direct aan de slag dan zijn we meestal aangewezen op de houthandel. Een handelaar met een hart voor hout is Geert van Dijk, eigenaar van de Arnhemse Fijnhouthandel. Hij heeft bij zijn bedrijf een houtzolder ingericht voor hobbyisten. Er ligt een keur aan inlands- en exotisch hout in alle denkbare maten. Een waar eldorado voor de hobbydraaier en houtsnijder. Ook andere fijnhoutbewerkers kunnen er natuurlijk iets van hun gading vinden. Een echte aanrader dus.

De webpagina van de Arnhemse Fijnhouthandel bevat erg veel informatie waar houtbewerkers hun voordeel mee kunnen doen en is dus de moeite waard om te bezoeken.

www.af.nl

Om meer te weten te komen over hout is het Houtvademecum een uitstekende bron. Jammer genoeg is de prijs van bijna 64 euro dusdanig dat veel houtdraaiers voor dat geld liever een goede beitel zullen aanschaffen.

Door collega draaier Thomas Geelhoed werd ik gewezen op "De houtgids", geschreven door Nick Gibbs en uitgegeven door Librero te Kerkdriel, ISBN 90-5764-627-7. Dit boekje behandelt meer dan 100 houtsoorten en hun toepassingen en is zeer rijk geïllustreerd met kleurenfoto's. Het is voor de hobbyist een echte aanrader en kost slechts 9,95 euro!

Niet elke boekhandel schijnt het te willen leveren maar op www.librero.nl kunt u zonder probleem een boekhandel bij u in de buurt vinden. Beslist doen!!!

HOUTSOORTEN EN HUN EIGENSCHAPPEN
NAAM	LATIJNSE NAAM	EIGENSCHAPPEN	UITERLIJK	BEWERKEN	BIJZONDERHEDEN
Afrormosia	Afrormosia elata	Geelbruin tot donkerbruin, spintbleekgeel, bevat looistoffen	Sterk en hard hout, soms kruisdradig	Goed, gereedschap wordt snel bot	Lijkt wat op teak, doch goedkoper
Afzelia	Afzelia spec.	Zeer duurzaam, grove rechte nerf, minerale inhoudstoffen, geven soms vlekken, werkt weinig	Roodachtig bruin	Goed, soms harde plekken, kopshout moet met zeer scherp gereedschap worden bewerkt	Goed af te werken, geschikt voor blaasinstrumenten, scherp gereedschap met kleine hoek
Appel	Malus Sylvestris	Zeer hard en vast, scheurt makkelijk	Licht spinthout, bruinachtige kern	Goed	Enkel voor kleine voorwerpen te gebruiken
Bangkirai, Balau	Shorea spec	Fijn tot matig grove nerf, kan soms flink werken en scheuren, hard en zwaar	Bruin tot licht rood, lichtbruin tot wit	Goed, gereedschap wordt snel bot	Goed hout voor een mooie zware klopper of hamer
Berken	Betula spec.	Zacht, zeer taai,, werkt sterk	Geel tot roodachtig/witte vlammen,spinthout	Goed, licht en zacht hout	Prachtige worteltekening, voor fijn werk geschikt ***
Beuken	Fagus spec.	Zwaar, hard, goed belastbaar	Geelachtig/wit, geelachtig rood, roodbruin	Goed	Goed te beitsen, wordt makkelijk bezocht door de *** houtworm
Bubinga	Guiboutia	Matig zwaar hout met mooie vlamtekening	Licht roodbruin tot rood met witte spint	Matig	Tekening levert fraai draaiwerk op
Buxus	Buxes sempervirens	Zeer hard en dicht, fijne nerf meestal golvende draad	Geelachtig en met bruine vlagen	Goed, zeer geschikt voor draadsnijden	Zeer geschikt voor gereedschapheften enz. ***
Ceder	Cedrela spec	Fijne nerf en duidelijke groeiringen, ruikt heerlijk	Licht bruin, spint wit en geelbruin	Goed, vraagt scherp gereedschap	Geschikt voor fijn werk, uitstekend geschikt voor tabakspotten e.d.
Dennen	Pinus spec.	Veel harsgangen, ingegroeide takken, zacht	Licht kl. Spint, geel/rode kern opvallende jaarringen	Goed, beitsen i.v.m. hars af te raden	Kleurt mooi na.
Ebben	Diospyros spec.	Zeer hard, ruw, scheurt makkelijk	Bijna zwart	Vaardigheid is vereist omdat het makkelijk scheurt	Erg waardevol en duur, laat zich goed polijsten ***
Eiken	Quercus spec.	Hard, zeer zwaar, duurzaam en belastbaar	Smal onbruikbaar spinthout, geel/bruin/rood, lichte mergstralen	Goed met scherpe gereedschappen	Duur, werkt sterk en scheurt makkelijk, looizuurhoudend en daarom goed te roken (beitsen met ammonia) ***
Elsen	Alnus spec.	Goed te klieven, zacht, licht, breekbaar	Lichtbruin tot rood. Spinthout	Goed en makkelijk	Wordt snel aangetast door wormvraat
Esdoorn	Acer spec.	Middel zwaar en hard	Geel tot wit, fijne structuur, spinthout	Goed	Werkt weinig, scheurt bijna niet, geschikt voor fijn werk. In GB sycamore genoemd., in de VS Maple ***
Essen	Fraxinus spec	Zwaar, hard en vast	Breed geelwit spinthout, kern bruin tot groenachtig	Moeilijk	Glanzend hout, met mooie natuurlijke kleuren. Niet beitsen!
Haagbeuk	Caroinus betulus	Zeer fijne vaste houtsoort met rechte nerf	Kern en spint bleekgeel tot witachtig	Goed	Goed voor gereedschappen, hamers en kloppers
Hickory	Carya spec	Redelijk hard, taai grove nerf met rechte draad	Licht geelachtig/bruin	Redelijk wel goed snijden anders veel vezels, gereedschap wordt snel bot	Uitstekend geschikt voor zwaar te belasten stelen
Iepen	Ulmus spec	Elastisch, taai en hard	Licht tot donder bruin, tekening als van eik	Moeilijk omdat het bros is	Kleurt heel mooi na, dus zeker niet beitsen! ***
Iroko	Chlorophora spec.	Grove nerf , vaak kruisdradig, soms kalkinhoud	Donkerbruin/geel, spint bleekgeel/witachtig	Goed	Minder fraai als teak, maar veel goedkoper ***
Kastanje	Castanea spec.	Middel hard, zwaar	Smal spinthout, licht bruine kern	Goed, makkelijker dan eiken	Lijkt op eiken maar geen mergstralen
Kersen	Prunus spec.	Zeer zwaar, hard en sterk werkend	Geel/wit tot rode spint,rood/geel tot bruine kern, fijne poriën	Goed	Mooie worteltekening, niet beitsen en oliën omdat dat vlekken kan geven. Betrekkelijk veel hars gallen
Lariks	Lariz spec.	Zwaar, vast en werkt weinig	Opvallend spint en kernhout, geelrood. Mooie vlamtekening	Goed tot middelmatig	Tamelijk duur, ongeschikt om te beitsen
Linden	Tilia spec.	Licht, zacht en werkt weinig	Spint wit, geel tot roodachtig, weinig tekening	Goed en makkelijk	Prima voor snijwerk, en geschikt om te lakken en te vergulden
Mahonie	Swietenia spec.	Hard, zwaar, vast en duurzaam, werkt weinig	Geel,bruin roodachtig, veel verschillende tekeningen	Heel goed	Wordt met de tijd warmer van kleur, daarom niet beitsen ***
Makore	Dumoria spec. Tieghemella spec	Matig sterk, met fijne nerf en draad, vaak warrig met een prachtige tekening	Roodbruin tot donkerrood, spint bleekgeel/witachtig	Matig , gereedschap wordt snel bot door de inhoudstoffen	Stof zeer irriterend voor neus en ogen! ***
Noten	Juglans spec	Middel zwaar en hard	Grijs/witte spint, bruin gemêleerde kern, grove poriën	Goed tot zeer goed	Edele en dure houtsoort, werkt sterk en scheurt makkelijk, goed te polijsten
Okoumé	Uacoumea klaineana	Weinig tekening, matig grove draad, werkt nauwelijks	Licht bruin met donkere nerven	Gereedschap snel bot door mineralen, goed af te werken
Olijfhout	Olea auropea	Zeer zwaar, redelijk hard, onregelmatige spiraalgegroeide draad	Van bleekgeel tot donderbruin en zwart	Het staat bekend als zeer goed te draaien. Maar uit ervaring weet ik dat echt kurkdroog hout erg zwaar te draaien kan zijn	Wordt vaak een van de mooiste houtsoorten om te draaien genoemd. Droogt bijzonder langzaam. Typische reuk tijdens het draaien ***
Palissander	Dalbergia Spec.	Hard, zwaar en wat ruw	Violet tot donker bruin, soms zwart, erg verschillend in voorkomen en tekening	Goed	Waardevol en duur, erg mooie kleuren ***
Parana Pine	Araucaria angustofolia	Vrij zacht hout, fijne nerf gelijkmatig structuur zonder noesten	Gelig tot roze	Goed en makkelijk te bewerken	Trekt makkelijk krom en scheurt veelvuldig
Peren	Pyrus communis	Zwaar, hard en sterk werkend	Roodachtig-bruin,	Goed	Enkel voor kleine voorwerpen te gebruiken
Platanen	Platanus spec.	Fijn, harshoudend hout. Kwasten kunnen splijten	Lichtbruin tot rood, spint rood/wit	Goed	Kwartiers gezaagd erg mooie tekening, in Amerika Sycamore genoemd, in GB Plane
Pokhout	Guaiacum spec.	Sterk werkend en scheurt makkelijk, zeer hard	Lichtgeel spinthout, groen/olijfbruine kern	Goed, slecht te lijmen	Stinkt, kleurt sterk na en geschikt voor stukken die zwaar belast moeten worden, zoals kegelballen
Populier	Populus spec.	Heel zacht en licht, sponsachtig	Witachtig tot grijswit, roodachtiggeel tot groenachtigbruin, spinthout	Omdat het erg zacht is, is het moeilijk te bewerken	Laat geen tekening zien, goed te lakken
Ramin	Gonystylus spec	Matig fijne nerf, lijkt op lichte mahonie, soms gomafscheiding	Kern en spint bleekgeel tot bruin	Matig tot goed	Heeft wat weg van beuk
Redwood Californian	Sequoia sempervirens	Fijne rechtedraad, met duidelijke groeiringen, tamelijk licht hout	Lichtroodbruin tot rood, spint witachtig	Goed, scherpe beitels zijn vereist	Kan mooie vlamtekening opleveren ***
Rozehout	Dalbergia frutescens	Zeer hard, ruw, dicht, goed te splijten	Rood tot diep rood, mooie vlamtekening	Goed, giftig en dus ongezond, rozengeur	Voor klein en fijn werk, bleekt langzaam uit ***
Spar, Vuren	Picea spec.	Veel harsgangen, Ingegroeide takken, zacht	Licht rode structuur, glanzend	Goed, ondanks harsgangen	Meestal voor klein draaiwerk, zoals knoppen ***
Spar, zilver	Abies spec	Vast zacht hout, geen harsgangen, taai en elastisch	Wit tot roodachtig- geel	Goed	Geeft fijn draaiwerk ***
Taxus	Taxus spec.	Zwaar, hard en duurzaam, werkt weinig	Smalle geelachtige spint, donker bruinrode kern.	Goed	Hardste naaldhoutsoort, goed te beitsen en te polijsten ***
Teak	Tectona grandis	Hard, ingesloten mineralen	Gelige/grijswit spinthout, helbruine kern	Goed, scherp gereedschap is een vereiste	Kleurt sterk na en is weersbestendig ***
Western Red cedar	Thuja	Aromatisch, zacht hout met grove structuur, duidelijke groeiringen	Lichtbruin tot bruin, spint witachtig	Goed, voor de afwerking wordt olie aanbevolen	Zeer duurzaam hout
Zebrano	Microberlinia Spec.	Hard zeer zwaar, duurzaam en belastbaar	Bruin/zwart, ‘zebragestreept’	Goed, met scherpe gereedschappen	Geschikt voor groot draaiwerk, borden en schalen ***

Attentie, de drie sterretjes in de laatste kolom verwijzen naar het hoofdstuk; gezondheid.
Raadpleeg daar ook de lijst "Houtsoorten en hun giftigheid" als u hout wilt kiezen.

Hout met slaap.

Er zijn verschillende manieren om aan hout te komen met daarin het zo vaak gewenste schimmeleffect dat we slaap noemen. De Engelstaligen spreken van spalted wood.

Voordat ik de diverse methodes ga bespreken wil ik eerst zeer nadrukkelijk wijzen op het gezondheidsgevaar dat hout met slaap oplevert. Het houtstof van hout met slaap, dat we met het draaien produceren, heeft direct gevolgen voor onze slijmvliezen en ogen. Terwijl het op langere termijn ook de oorzaak zou kunnen zijn van zeer ernstige longzieken!

Voordat we met dit hout gaan werken moeten we ons dat terdege realiseren.

Dat deze waarschuwing geen sprookje is hebben we kunnen zien op een demodag van Radius te Vechten. Daar demonstreerde een jonge houtdraaier het draaien van berk met slaap. Hij produceerde vlot mooie werkstukken op zeer vakbekwame wijze. We konden echter ook zien welke invloed dit houtstof op hem had. Op een gegeven moment moest hij een stuk tissuepapier opzoeken omdat zijn neus begon te lopen en zijn ogen traanden.

Ook de ingehouden hoestjes lieten zien dat het stof zijn werk deed. Dat alles terwijl de draaier buiten stond te demonstreren. Wel zonder enige bescherming. Maar met een gelaatskap met filter op, zou het voor hem onmogelijk zijn geweest om zijn goede uitleg te geven. Het fraaie resultaat van zijn werkstukken zal ongetwijfeld voor velen een uitdaging betekenen, maar bezint eer ge begint. Mijn advies is een volledig gezichtmasker te dragen met biologisch filter. Ogen neus en longen moeten beschermd worden. Handen wassen als u gaat eten of drinken! Zie ook het hoofdstuk "Gezondheid".

De eenvoudigste manier om aan hout met slaap te komen is door het te zoeken.

Berken bijvoorbeeld, hebben een betrekkelijk kort leven en in een berkenbosje liggen altijd meerdere exemplaren tegen de grond, de kans dat daar inmiddels slaap in zit is zeer groot. Vooral als er aardcontact is. Als het hout op de grond gelegen heeft is de onderzijde meestal al wel onbruikbaar. Berkenhout vervalt zeer snel in een bosrijke omgeving.

De tweede methode blijkt eigenlijk al uit de eerste. Als we berkenhout hebben hoeven we dat maar in een wat vochtige schaduwrijke omgeving, op of onmiddellijk nabij de grond te bewaren en de schimmel komt er vanzelf in. Het enige wat we dan moeten doen is geduld uitoefenen. Als we het hout enten met de schimmel uit een ander stuk gaat het duidelijk sneller. Dat enten kunnen we eenvoudig doen door een stukje ‘besmet’ hout in een boorgat te steken. Afdekken met wat vochtige theebladeren vermengd met stikstof helpt het proces te versnellen.

Een gebruikelijke methode is ook het hout in te smeren met een papje dat door de schimmel graag wordt geaccepteerd.

Een halve liter bier, anderhalve eetlepel huishoud ammonia, 200 gram stikstof (kunstmest) 200 gram vers eikenblad, 200 gram grasmaaisel. Dit allemaal in de keukenmixer flink mixen, in de hoop dat degene die het bevel voert in de keuken vindt dat u een leuke hobby heeft.

Deze pasta smeert u op de voorgedraaide werkstukken, die u vervolgens in een plastic zak doet en het enkele weken bewaart op een warme plaats. Een werkstuk zal vrij snel doorgroeit raken door een schimmel en kan daarna verder afgedraaid worden.

De laatste methode is ook het proberen waard. Van een halve liter regenwater een zeer sterke thee koken (3 theezakjes 15 minuten laten trekken) en daarin 100 gram suiker oplossen. Volledig laten afkoelen en 50 gram bakkersgist oplossen in de water/suiker oplossing. 200 gram gemalen eikenschors toevoegen. 300 gram eiken zaagmeel kan ook; maar schors is beter. De theebladeren kunnen in het mengsel blijven. Ten slotte 1 eetlepel stikstof toevoegen. Het geheel goed roeren.

Ook nu weer het voorgedraaide werkstuk insmeren en in plastic verpakt warm wegleggen.

I.p.v. stikstof kunt u zogenaamde gistvoedingszouten gebruiken die verkrijgbaar zijn in de winkels die spullen verkopen voor het zelf maken van wijn. Een tabletje is voldoende

In het bovenstaande heb ik steeds berken als voorbeeld aangehaald maar het kan ook met andere houtsoorten, die bij voorkeur licht van kleur moeten zijn om een zo groot mogelijk effect te hebben. Beuk en Esdoorn bijvoorbeeld, zijn ook zeer geschikt.

Succes, maar denk vooral aan uw gezondheid. Misschien is het beter dat u die halve liter bier zelf gebruikt en het draaien van hout met slaap aan een ander over laat, die de beschikking heeft over een goed gelaatsmasker met luchtfiltering.

Zie ook onder het hoofdstuk gezondheid.

Heeft u vragen of wilt u reageren:

Schrijf een bericht in het gastenboek. Bekijk hier mijn gastenboek.

Niets van deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.